Dzieje narciarstwa na terenach Polski
W rozwoju nart na terenach polskich obserwujemy analogiczną sytuację jak w krajach północnych. Obok nart ślizgowych występują również narty błotne i karple, które są uważane za pierwowzór nart. Karple były wykonane z dwóch pionowo ustawionych deszczułek o długości ok. 40cm, połączonych dwoma poprzecznymi deszczułkami na kształt drabinki. Wolne końce były dodatkowo wzmocnione okręgiem z leszczyny. Karple były mocowane do nóg rzemieniami lub powrózkami. Górale używali ich do poruszania się po głębokim śniegu. Obok najstarszych nart, które w naturalny sposób przenikały do nas ze wschodu, drugim źródłem były narty pozostawione przez wojska szwedzkie w czasie wojny w XVII wieku, używane później przez chłopów polskich. Literatura ówczesnego okresu zdaje się potwierdzać, że Polacy zapożyczyli narty od swoich wschodnich sąsiadów. Narty były szeroko stosowane na Polesiu, Białorusi i Wileńszczyźnie. Znajdujący się przed II wojną światową w Warszawie w zbiorach muzealnych okaz nart pochodził ze wschodnich powiatów guberni mińskiej. Bardzo silnymi ogniskami narciarskimi były Grodno i Wilno. Jako materiału do wyrobu nart używano najczęściej jesionu, rzadziej wyrabiano narty z osiny, klonu lub olchy. Długość tych nart było różna: od 1,50 do przeszło 2m, szerokość wahała się w granicach od 13 do 20cm. Narty te posiadały więc typowe proporcje typu południowego. W późniejszym czasie, kiedy znaczenie nart jako powszechnego środka lokomocji zaczęło maleć, posługiwali się nimi prawie wyłącznie myśliwi, gajowi, a niekiedy i robotnicy leśni.
Stare, ludowe narciarstwo polskie popadło w XVIII wieku na długi czas w zapomnienie. Podobne zjawisko obserwuje się również w innych krajach. Narty przywraca z zapomnienia rodzący się ruch sportowo – turystyczny w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. O nartach znajdujemy wzmianki w czasopismach wychodzących w XIX wieku i w „Powszechnej Encyklopedii” Orgelbranda.
W roku 1901 szkoła zawodowa w Zakopanym jako pierwsza w Polsce zaczęła produkcję nart. Trzy lata później do Polski sprowadzono pierwszą parę desek narciarskich z metalowym wiązaniem typu „Lilienfeld” oraz zaproszono z Alp słynnego Mathiasa Zdraskyego, celem urządzenia pierwszego w Polsce kursu nauki jazdy na nartach. W dniu 2 stycznia 1907 r. powstaje pierwsze stowarzyszenie narciarskie pod nazwą Karpackie Towarzystwo Narciarzy, które wkrótce tworzy swoje oddziały w Przemyślu i Krakowie. W końcu lutego 1907 r. powstaje Zakopiański Oddział Narciarzy założony przez Stanisława Barabasza, Mariusza Zaruskiego i Mieczysława Karłowicza. Oddział ten przekształca się w następnych latach w Sekcję Narciarzy Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego – SN-PTT, organizację, która istnieje do dnia dzisiejszego.
Pierwsze zawody w Polsce przypadają na sezon 1907/08, które odbyły się w Sławku. Program zawodów obejmował biegi płaskie na 1000 i 1609m. oraz terenowy bieg zjazdowy o długości 1500m. Pierwszy konkurs skoków zorganizowano we Lwowie w 1907 r. Pierwsze międzynarodowe zawody w skokach narciarskich zorganizowano na Kalatówkach w roku 1910. Następne międzynarodowe zawody odbywają się w latach 1911 i 1912, gdzie rozgrywane są biegi zjazdowe juniorów, panów i pań.
Początek okresu międzywojennego cechuje przede wszystkim rozwój organizacyjny narciarstwa. W dniu 26 grudnia 1919 powołany zostaje Polski Związek Narciarski „PZN”, który w sezonie 1922/23 utworzył fachową Komisję Sportową PZN, która wprowadza konkurencje biegowe i skokowe w skład programu PZN. W roku 1924 Polska bierze udział w kongresie w Chamonix, kiedy to została utworzona Międzynarodowa Federacja Narciarska „FIS”. Polscy zawodnicy biorą również udział w I Zimowych Igrzyskach Olimpijskich. W roku 1928 powierzono Polsce z okazji 10-lecia PZN zorganizowanie pierwszych zawodów FIS. W zawodach tych w 1929 r. bierze udział 15 reprezentacji państwowych w ogólnej liczbie 500 zawodników i 300 dziennikarzy.
Po II wojnie światowej Polski Związek Narciarski szybko wznowił kontakty z Międzynarodową Federacją Narciarską (FIS). Na Kongres FIS w 1946 r. w Pau (Francja) przybyła Polska delegacja. Szybko nawiązano również kontakty w z narciarstwem akademickim. W sezonie 1946/47 Polacy startują w Akademickich Mistrzostwach Świata w Davos, a następnie w Międzynarodowym Tygodniu Narciarstwa w Chamonix.
Do najbardziej znanych polskich przedstawicieli sportów zimowych należy Stanisław Marusarz, wybitny narciarz klasyczny (skoczek i dwuboista) i alpejczyk (osiągał dobre wyniki w biegu zjazdowym i kombinacji alpejskiej), czterokrotny olimpijczyk (1932, 1936, 1948, 1952). Do innych znanych postaci narciarstwa alpejskiego w Polsce należą: Bronisław Czech, Helena Marusarzówna, Ryszard Ćwikła, Małgorzata Tlałka-Mogore-Długosz, Dorota Tlałka-Mogore oraz Andrzej Bachleda-Curuś.
Źródła
Literatura:
- Wybrane zagadnienia z historii narciarstwa; K. Chojnacki; SITN Kraków 2000
- Narciarstwo zjazdowe; Sz. Krasicki; Skrypt AWF Kraków 1994
- Narciarstwo sportowe; J. Bisaga, K. Chojnacki, skrypt AWF Kraków 1997
- Narty-poradnik; A. Lesiewski, J. Lesiewski; PASCAL wydanie 2007
Internet: